De techniek achter het theaterorgel (6)
Het geluid van het orgel vanuit de orgelkamer(s) in de zaal.
Hier zijn de shutters verticaal gemonteerd: het geluid wordt nagenoeg gelijkmatig in de ruimte verspreid.
Alle pijpen, muziekinstrumenten van het eenpersoonsorkest staan in een of meer orgelkamers.
Bij sommige orgels plaatst men een deel (of de hele percussie) buiten de orgelkamer. Meestal vanwege het visuele aspect: het oog wil ook wat! In enkele gevallen vanwege de beschikbare ruimte. Dan is de hoeveelheid van dat deel van het orgel niet in sterkte regelbaar.
Het Asta orgel in Scheveningen was gebouwd in twee ruimten: één voor het 'hoofd'orgel: dat wordt bespeeld door het eerste manuaal, (accompagnement), het tweede manuaal (main) en het pedaal (eigenlijk een manuaal voor de voeten!).
En een kamer voor de 'solo'orgels, namelijk solo I van manuaal III en solo II voor manuaal IV.
Het huidige Asta orgel staat in drie orgelkamers opgesteld.
Wanneer de orgelkamers hoog geplaatst zijn past men liever horizontale shutters toe zodat het geluid naar beneden wordt gericht.
De hoeveelheid orgelgeluid wordt geregeld met zweltreden, er is een `trede' voor de zwelramen (shutters) in elke kamer.
Het dynamischee effect is kenmerkend voor het theaterorgel: ook al zijn meer (of zelfs alle) registers ingeschakeld, toch kan de geluidssterkte worden gedempt!
Tegenwoordig kan de shutterbediening door middel van een (register)schakelaar worden gecombineerd. Dat is veel gemakkelijker voor de organist(e): die kan dan met slechts één voet meerdere shutters openen of dichtzetten.
Het meest rechtse zwelpedaal is het z.g.n. crescendo-pedaal. Wanneer de organist(e) dat induwt gaat het orgel steeds luider klinken. Er worden alsmaar meer ranks bijgeschakeld.
Met dat pedaal beschikt de organist over zeer veel dynamiek!
Deze -met de voeten bediende- schakelaars dienen bijna altijd voor de speciale effecten in het orkest, de speelhulpen bij de zwijgende film: vogeltje(s), drum, bellen, trein- of stoomfluit, triangel, windgeruis, regen etc.
Bij sommige orgels worden deze schakelaars gebruikt voor de bediening van het presetrelais (Compton).
