Geluid van vogels en oude auto in Flora Theater

BOSKOOP •
Nederland bleef er in de jaren vijftig voor thuis als het beroemde VARA-theaterorgel live was te horen op de radio. Jarenlang stond
het orgel opgeslagen in containers, maar straks wordt het weer bespeeld, in het Flora Theater.
PETER VAN EIJK redacteur AD Groene Hart

Theaterorgels waren vroeger een begrip. De eerste orgels begeleidden, vooral in Amerika en Engeland, de stomme films. Ook in Nederland stonden theater- of bioscooporgels;dat van het Amsterdamse Tuschinski-theater staat er nog steeds.
De pijporgels waren zo populair, dat er complete concerten op werden gegeven. De AVRO en de VARA hadden er één in de studio staan, waarop regelmatig beroemde organisten speelden, zoals de Engelsman Reginald Dixon of de Nederlanders Pierre Palla en Cor Steyn. Uiteindelijk taande de populariteit door de opkomst van het elektronisch orgel en werden de meeste theaterorgels gesloopt.

^{Henk wagenaar (rechts) met enkele vrijwilligers tussen de pijpen van het orgel (foto: Bram Gebuys)}

Veertig jaar geleden werd de Nederlandse Orgel Federatie (NOF) opgericht, die een aantal orgels van de ondergang heeft kunnen redden.
"We hebben nu vier eigen orgels en we hebben bemoeienissen met nog een aantal", zegt waarnemend voorzitter Henk Wagenaar.
"Het VARAorgel kregen we in 1975 toen de omroep het niet meer gebruikte. Het heeft een aantal standplaatsen gehad, waaronder het Circustheater, maar de laatste vier jaar stond het in containers opgeslagen. Daar werd het niet beter van. Als een pijporgel een maand niet wordt bespeeld, gaat het al achteruit".
In de zoektocht naar een nieuwe standplaats kwam een van de NOFleden in het Boskoopse Floragebouw terecht. "Hij sprak een vriend van eigenaar Jan Looren de Jong en die zei: We gaan een theater restaureren, misschien is dat wat voor jullie.
We hebben contact gelegd en uiteindelijk bleek dat we er terecht konden," zegt Henk Wagenaar.
Al een jaar lang is een groep vrijwilligers bezig het enorme orgel op te bouwen in twee kamers achter de zaal. Het orgel is dus niet te zien.
"De speeltafel staat in de kelder en komt alleenmet een lift omhoog als het orgel bespeeld gaat worden".
De twee kamers staan geheel vol met houten en metalen pijpen en nog wat andere toebehoren, want een theaterorgel is veel meer dan een kerkorgel. De toeter van een oude auto, fluitende vogels, een vertrekkende trein, het zit er allemaal in.
"Een kerkorganist kan deze orgels niet zomaar bespelen, dat zal hij moeten leren. Gelukkig zijn er steeds meer mensen die dat willen, ook jongeren," zegt HenkWagenaar.
Demannen die het uit 1932 stammende orgel zo liefdevol opbouwen zijn allemaal gepensioneerde vaklui: een timmerman, een technicus, een electricien. Ze zijn nog wel even bezig. "Ik denk dat we rond kerst klaar zijn en dan komt een orgelbouwer het instrument stemmen.’’

KOSTEN
Dat het werk zo lang duurt, heeft ook met de kosten te maken.
"De schade herstellen kost geld en we kunnen niet alles in één keer betalen. Gelukkig hebben we een subsidie van het Prins Bernhardfonds gekregen voor de elektronische aanpassingen. Maar we kunnen sponsors heel goed gebruiken".
Weliswaar is de elektronica aangepast aan 2011, de rest is toch echt jaren dertig. Onvervangbaar cultureel erfgoed is het, zegt de de waarnemend voorzitter. "Ik denk dat er niemand meer is die de specialiteit in huis heeft om deze orgels te bouwen. Het is ook zulk intensief handwerk dat het niet meer te betalen zou zijn."
In Nederland zijn er ongeveer twintig theaterorgels over. "Er is zelfs iemand die er één thuis heeft staan. Nee, handel is het niet. Ik weet dat er één opgeslagen staat die anderhalf miljoen moet kosten. Maar in Engeland staan deze orgels gewoon op het internet.’’
Het VARA-orgel gaat dus een nieuw leven tegemoet; er zullen vanaf volgend jaar concerten op worden gegeven. Het zal een openbaring zijn voor velen. "Er zullen wel weer heel wat bezoekers zijn die vragen waar de speakers hangen..."

Omdat Len Rawle en Eddie Ruhier samen in Nederland waren ter ere van het 40 jarig jubileum van de NOF zijn we ook langs geweest in Boskoop.
Het is mooi om te zien dat er al zo'n grote vooruitgang is.

Het Floragebouw te Boskoop ziet er al zeer imposant uit. Mooie entree met prachtige grote moderne kroonluchters.

De orgelkamers zijn ook al aardig onder handen genomen en we merkten dat Len en Eddie aardig onder de indruk waren van het werk wat er allemaal al geleverd is.
Men moet natuulijk niet vergeten dat er ook andere evenementen gebeuren in het Floragebouw en dat het dan hinderlijk is dat er een technisch team van het theaterorgel bezig is met bouwen.

Zelfs een beetje praten kan wel eens te veel zijn voor sommigen. Zo hadden wij ervaren.
Er was een overenthousiaste kunstenaar die er een expositie had en half overstuur naar ons toe kwam of wij niet zo'n herrie konden maken (we waren alleen aan het praten).

Zo zie je maar. Smaken en interesses verschillen .....





Len en Eddie bij de Chrysoglott.

"Kijk, als je dit palletje hebt dan gaat die omhoog ...."
(Maar dan in het engels uiteraard ;-) )





Inderdaad, u ziet het goed. De pijpen staan ondersteboven.









Hieronder ziet u de opstelling van de toycounter.

Ik wil u doormiddel van dit journaal laten lezen en zien wat wij als Team Boskoop van de Nederlandse Orgel Federatie aan het doen zijn in Boskoop.

Allereerst een stukje geschiedenis. Zoals u wellicht weet stond het NOF/VARA orgel in Rotterdam, daarna in Scheveningen in het Circusgebouw maar door de komst van Joop van der Ende moest het orgel weer verkassen en gingen we naar het CBS in Voorburg. Na zo'n 15 jaar moest het orgel eruit en gingen we op zoek naar een nieuwe locatie en die werd na veel zoeken gevonden via een bevriende orgelbouwer in Boskoop. Het orgel werd inmiddels gedemonteerd en in containers opgeslagen. Inmiddels kregen wij contact met de heer Looren de Jong en zijn dochter Elisabeth die het orgel graag in hun locatie wilde hebben. het ging om het oude Flora Theater in Boskoop aan de Parklaan.
Wij zijn daar gaan kijken en schrokken eigenlijk van de puinhoop die daar was, maar dat was geen probleem want het gebouw zou volledig gerestaureerd worden.
Ook werden er orgelkamers in gebouwd en zouden wij een kleine technische ruimte krijgen. Inmiddels is de restauratie achter de rug en is er een prachtig gebouw ontstaan met een hele mooie inrichting. De orgelkamers zijn klaar en inmiddels is het Technisch Team o.l.v. Henk Spaan, die het orgel van haver tot gort kent, aan de wederopbouw begonnen.
De windvoorziening is klaar, de motor staat in de kelder en d.m.v. een dikke metalen buis wordt de benodigde lucht naar de orgelkamers gebracht. De harp hangt ook al net zoals de xylofoon en de marimba. De grote windlades zijn geplaatst en de ander volgen. Inmiddels wordt de speeltafel omgebouwd door Rene van Donk naar Solid State zoals straks ook de rest van het orgel.
De speeltafel komt straks in de kelder te staan net als de piano en die kunnen d.m.v. een lift naar de zaal. Het is een hele klus maar we willen voor het eind van het jaar het orgel spelende hebben zodat een gepland kerstconcert met ons orgel doorgang kan hebben.
Ik wil u via dit journaal op de hoogte houden van de gebeurtenissen in Boskoop.Op 31 augustus word het gebouw geopend door Koningin Beatrix alleen speelt het orgel dan nog niet .
Tot een volgende keer.