De techniek achter het theaterorgel (6)

Het geluid van het orgel vanuit de orgelkamer(s) in de zaal.



Hier zijn de shutters verticaal gemonteerd: het geluid wordt nagenoeg gelijkmatig in de ruimte verspreid.
Alle pijpen, muziekinstrumenten van het eenpersoonsorkest staan in een of meer orgelkamers.

Bij sommige orgels plaatst men een deel (of de hele percussie) buiten de orgelkamer. Meestal vanwege het visuele aspect: het oog wil ook wat! In enkele gevallen vanwege de beschikbare ruimte. Dan is de hoeveelheid van dat deel van het orgel niet in sterkte regelbaar.

De techniek achter het theaterorgel (5)

Het is een lange weg van toets naar pijp!


Om muziek op een orgel te maken moeten toetsen worden ingedrukt, bespeeld...
Maar wat gebeurt er bij het indrukken van een toets?
De toets (t) is eigenlijk een schakelaar: ingedrukt geeft die de plus van de voedingsspanning door. Doorgaans 16 à 18 Volt, opgewekt door een dynamo die aan de windmotor is gekoppeld, of door een gelijkrichter. Er zijn orgels die met meerdere voedingspanningen werken, bijvoorbeeld 16/18 Volt voor de pijpmagneten en 24 Volt voor de relais.

De techniek achter het theaterorgel (4)


Het complete orgelschema:

De speeltafel (s)
Toetsen (t)
Registerschakelaar (r)
Presetknop (p)
Geheugen (g)
Kamcontact (b)

Allemaal een kwestie van contact maken en schakelen.

Pas dan kan er muziek klinken ..

De techniek achter het theaterorgel (3)


Overzicht in een theater of bioscoop.
Hieronder ziet u een opstelling zoals het toentertijd in een theater voorkwam
(en nog voorkomt).
De opstelling van de console was oorspronkelijk zodanig dat de organist het filmdoek kon zien. Bij veel bioscopen stond de speeltafel niet op het toneel maar eronder, op een lift. In het Asta theater kwam het orgel langzaam, in een draaiende beweging omhoog!

In deze schets staat 'het orgel' boven de zaal. Er zijn ook veel bioscopen waar het eigenlijke orgel beneden (zoals in het Amsterdamse Tuschinski-theater) of aan weerszijden van de toneelvloer is opgesteld. Het gaat om de techniek die een enorm belangrijke en onmisbare, soms letterlijke schakel vormt tussen wat de organist speelt en het publiek te horen krijgt.